door Henk J. Licher

Rotterdam staat er slecht op bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed die Nationale Monumenten bewaakt. Zo blijkt uit een vlijmscherp advies dat deze Dienst op 13 december jl. aan het gemeentebestuur heeft doen toekomen. In dat advies over de voorgenomen bebouwing van Parkhaven krijgt Rotterdam een flinke draai om de oren.

De Rijksdienst maakt duidelijk bepaald niet ingenomen te zijn met het beleid van het zogeheten unsolicited proposal: private bouw- en beheer ondernemingen mogen zélf in Rotterdam plekken aanwijzen waar zij nieuwe bouwwerken willen oprichten.

De eerste locatie is tegelijk de meest controversiële: Parkhaven. Aangelokt door de locatie stort zich een Bouw/beheer combinatie (Heijmans, Era, Van Eesteren, Vesteda, Woongoed) gretig op dit gebied, zich niet bekommerend om de kwetsbaarheid van dit gebied in cultureel opzicht. Het brengt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed tot een berisping aan het adres van Rotterdam: “de gemeente moet een inventarisatie uitvoeren naar kwetsbare lokaties om deze uit te sluiten van unsolicited proposals om een voor alle partijen demotiverend en kostbaar proces te voorkomen”

En het advies gaat verder met: “De RCE wordt nu geconfronteerd met een plan van een ontwikkelaar als unsolicited proposal. Hiermee is het gebruikelijke proces geblokkeerd om eerst de cultuurhistorische waarden en kwaliteiten in beeld te brengen en vervolgens met respect voor deze waarden te zoeken naar ruimte voor ontwikkeling”.”

Ongewoon harde taal in een advies van een Rijksdienst, dat namens de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is ondertekend. De kat is in de gordijnen gejaagd. Waarom?


Steen des aanstoots is Parkhaven. Een onbesuisd plan van een groep private bouwers en beheerders die deze strook hebben uitgekozen als unsolicited proposal. Dat mocht immers van de gemeente en waarom zouden zij dat niet doen?

Echter, deze bouwcombinatie, luisterend naar de naam “PartnersParkhaven heeft het oog ongelukkigerwijze laten vallen op een van de meest kwetsbare gebieden die te bedenken zijn: de Parkhaven. De smalle strook groen tussen de Parkhaven en het Maastunneltracee, de directe toegang tot de Maasoever.

De bouwpartners stelden een bebouwing voor van een aantal hoge torens, met een climax aan het Drooglever-Fortuincircuit (70 meter) en de overige variërend tussen 45m en hoger. De bezwaren kwamen direct. Een smalle strook mooi groen, met daarin ook nog twee nationaal (en internationaal) bekende Rijksmonumenten, die zouden worden verstopt achter hoogbouwcomplexen.

Het Park boet in aan kwaliteit

En bovendien zou het over het Maastunneltracee liggende prachtige Park, ook al een Rijksmonument, dus van ons allen, door deze hoge bebouwing zowel visueel als qua bezonning belangrijk aan kwaliteit inboeten. Wie wil dit eigenlijk? Niet de omwonenden en bezoekers die dit met 6000 handtekeningen te kennen geven. Niet de twee Bestuurscommissies van de aanliggende buurten Binnenstad en Delfland met een afwijzend advies, evenals de Stichting Groen Parkhaven die de gemeenteraad herhaald opriep af te zien van dit massieve plan in dit kwetsbare gebied.

Maar zowel de gemeente als de Bouwcombinatie hebben buiten de waard gerekend. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed krijgt kennis van het plan en komt in het geweer. En niet alleen tegen dit buitenissige voorstel. In een vernietigend rapport laat de Minister van Gezondheid, Onderwijs en Cultuur via de directeur weten dat men heus wel begrijpt dat Rotterdam veel woningen nodig heeft maar dat de Parkhaven dan toch bepaald niet de plaats is waar dat zou moeten gebeuren. Niettegenstaande de erkende grote behoefte aan woningen: ”adviseer ik u van dit plan af te zien”.


De overwegingen zijn uitvoerig vermeld: de grote betekenis van vrije ruimte rond de Euromast, de goede zichtbaarheid van het Maastunnelcomplex met zijn bouwwerken en de afbreuk van het vrije zicht en bezonning op Het Park. Het is duidelijk: hier is al te gretig door de Bouwcombinatie gebruik gemaakt van de ruimte die het unsolicited proposal-beleid leek te bieden. Een ‘toplocatie’, zoals de wethouder het noemde. En passant zei hij ook nog in de Gemeenteraad, toen het vuur hem wat te dicht aan de schenen kwam bij een interpellatie van het raadslid Verkoelen, dat “het niet zijn plan is”. Je moet maar durven als wethouder verantwoordelijkheid voor het ruimtelijk beleid.

Rotterdam, bescherm uw gevoelige plekken

Wat zegt dit messcherpe advies van de RCE over het Rotterdamse beleid? Dit: Rotterdam bescherm uw gevoelige plekken en geef ze niet vrij voor bebouwing. Respecteer om te beginnen de Parkhaven. Het advies van de RCE is hierover overduidelijk: “Overweeg met welke ontwikkeling de waardevolle omgeving van de Parkhaven versterkt kan worden, bijvoorbeeld door verbetering van de groen- en recreatiefunctie voor de inwoners van de stad”. Een aangenaam verblijfsgebied aan de kruising van Maas en Parkhaven voor alle Rotterdammers en bezoekers, in combinatie met de majestueuze Rotterdamse en Internationale icoon van de Euromast. De Bouwcombinatie wil nu in allerijl een nieuw plan maken.

Maar Wethouder en Bouwcombinatie geef uw vergissing toe, dit gebied leent zich daar niet voor.

Henk J. Licher is Stedenbouwkundige en Cultuurwetenschapper, én Rotterdammer